|
|
|
|
 |
Istòria / Histoire |
 |
 |
Jòrgi Reboul a sa mediatèca! - Glaudi Barsotti |
 |
|
 |
| 12 / 02 / 2017 |
396 lu(s) |
 CULTURA E ISTÒRIA
JÒRGI REBOUL A SA MEDIATÈCA !
Dissabte 4 de febrier, an inaugurat a Seteme de Provença, vilòta qu’es entre Ais e Marselha, una Mediatèca nòva que l’an baptejada Jòrgi Reboul. Aquò deu èstre sota-linhar qu’es tras que rar que de municipis donan lo nom d’un personatge qu’apara una lenga dicha regionala a un bastiment public. Mai cu èra Jòrgi Reboul ?
Naissut a Marselha en 1901, i es mòrt en 1993. Sa maire èra marselhesa e son paire èra originari de Sant-Estève-de-Lugdarés (Ardescha). Dessenhaire industriau foguèt puei secretari de direccion au Licèu Tecnic de la carriera des Remparts a Marselha. Es butat per sa maire que trèva lei mitans provençalistas, En 1925 fonda l’associacion Lo Calen de Marselha qu’arrestarà son activitat ren qu’en 1980, la seguida estent presa per la seccion dei Bocas-dau-Ròse de l’Institut d’Estudis Occitans que Lo Calen n’èra l’emanacion despuei 1965. En junh de 1970, fonda lo Centre Regionau d’Estudis Occitans - Provença (CREO-Provença) que ne serà lo premier president.
En 1928, l’Amistança dei Joines, associacion ligada au Calen, publica una plaqueta d’onze tròbas, A còr dubèrt, amb una rampelada d’Antòni Conio que constata qu’es pas quauqua ren de perfiech e que lei « m’an pron vist » faràn la bèba, mai acaba per : « Faguetz donc fisança en d’aqueu jòine felibre. Es lo melhor biais de li laissar plena fe dins l’avenir, qu’aquela fe li rendrà mai servici, per progressar dins l’art, que totei lei leiçons, mai ò mens justas, que li porràn donar sota escampa d’una sapiéncia de mestièr bòna, tot au mai, a trompar lei tucles. »
Antòni Conio, majorau dau Felibritge e trobaire marselhés, collaboraire en occitan dau quotidian comunista marselhés Rouge-Midi, enfant d’immigrat, qu’aviá butat Jòrgi Reboul dins l’escritura e que foguèt son premier mèstre, s’èra pas enganat. Car après doas plaquetas mai, sortiá en 1932, Sensa relambi, seguit puei en 1937, de Terraire nòu. Òbras majoras d’un poëta qu’aquí renovelèt en plen la poësia occitana e li durbèt de draias nòvas.
De mèstres en poësia, Jòrgi Reboul n’aguèt dos de mai : lo grand Valèri Bernard e Sully-André Peyre, lo poèta de la revista Marsyas. Sensa parlar segur de l’influéncia de Victor Gelu e dei trobaires marselhés, fònt inagotabla per l’òme qu’èra naissut dins una vila obriera, çò que, contradictoriament, li donèt, parier de totei lei Marselhés, un amor fons de la natura. Basta per s’avisar d’aquò de legir lei poèmas de Sensa relambi e de Terraire nòu e aquelei que vendràn après dins d’autrei recuelhs : Chausida (1965), 4 cantadissas (1971), Pròsas geograficas (1985), Mesclas (1991)… Sensa oblidar la pròsa, lo teatre, de prefacis, l’òbra jornalistica…
En 1925 adonc, Jòrgi Reboul e quauquei jovents fondèron Lo Calen de Marselha, « Fogau felibrenc d’accion sociala », en reaccion còntra lo Felibritge oficiau, e ambé l’ajuda de felibres urbans que volián far avans ambé leis elements progressistas. S’explica aquò per la personalitat de Jòrgi Reboul, libertari, parier d’Antòni Conio que lo sosteniá, e per cu lo « ni dieu ni mèstre » d’Auguste Blanqui, aplicat per de trobaires coma Felip Mabilly e per lo pòple de Marselha èra belèu pas una finalitat mai una causa normala.
Ambé Lo Calen, es la batèsta occitanista en Provença qu’acomença, marcada tre 1929 dins Lo còr sus la man guierdonat la meteissa annada ai Juecs Floraus de la Santa Estèla de Rodés. Dins lo quadre dau Felibritge, a aqueu moment, Lo Calen es una associacion que non pòu pas èstre desseparada de Jòrgi Reboul. En 1927 inauguran au plan de Longchamp, a Marselha, l’omenatge a Mistral que se perseguirà fins a 1967. A aqueu moment èra vengut una mena de rituau felibrenc e serà abandonat per Lo Calen. Es menada la batèsta per la lenga e la cultura occitanas. Aquò ambé lei collègas dau jornau Occitània e lo monde dau Novèl Lengadòc : Carles Camproux, Max Rouquette, Leon Cordes, Rogier Barthe… En 1935, creacion dau Partit provençau, ambé Pau Ricard, lo fabricant de pastís conoissut ; Jòrgi Reboul es arrestat a Porrieras (Var), ont es a pegar d’afichas electoralas !
L’an d’après es lo Frònt Popular, e Jòrgi Reboul seguent lo biais d’accion populara qu’es siáu, fonda l’Auberga de Joventut d’Alau, tocant Marselha. 1939 : campanha còntra leis « istòrias marselhesas » racistas que desonoran lo país a un moment que la vila es considerada coma una mena de Chicago maugrat que lei descargaires vengan de fòrabandir lei bandas de nèrvis de Sabiani.
Lei relacions ambé lei Catalans èran estada represas tre 1931, au moment de la proclamacion, lo 14 d’abrieu, de la Republica Catalana. E cada annada, Lo Calen faguèt de viatges a Barcelona e en Catalonha. 1936, lei fascistas de Franco ambé lo sosten dei tropas mauras, d’Hitler e de Mussolini vòlon assassinar la Republica Espanhòla. Lei populacions civilas son bombardadas per lei barbars ; entraïnament que li servirà per leis agressions futuras. Fau ajudar lei Catalans e quora l’Espanha democratica serà vincuda, leis Occitans, Lo Calen bèu premier, recebràn lei Catalans exiliats…
La guèrra en 1939, Jòrgi Reboul es presonier. Liberat, lo 2 de setembre de 1942 es a Bourg-en-Bresse per èstre demobilizat. Es a defilar la Legion de Pétain ; saluda pas lo drapèu ; li escupisson sus la cara e l’injurian ambé Gilberta sa molher. Lo 3 d’aost de 1943, li prepausan un pòste chanut e ben pagat de responsable a la propaganda regionalista : respondrà jamai a la letra. Tanben, quora en 1946, lo Felibritge laissèt liura la plaça de majorau de Carles Maurras, foguèt l’un d’aquelei que protestèron mai.
A la Liberacion, ambé Pau Ricard, rend la tèsta de l’estatua de Mistral auborada a Arle, qu’èra estada esconduda. Escandòl nòu que de mond qu’avián ren fach per la sauvar volián se n’atribuir la glòria !
1946 : creacion deis estagis de cultura populara au castèu de Beumont, dins la banlèga marselhesa. Es d’aquí que partiràn leis estagis dau Calen (n’i aurà 35 !). Es sus aquest exemple que seguiràn leis estagis pedagogics de l’Institut d’Estudis Occitans, puei leis Escòlas Occitanas d’Estiu tant de Lengadòc que de Provença qu’ara son totjorn viventas ! E l’associacion Lou Prouvençau à l’Escolo foguèt pereu fondada au castèu de Beumont sota la butada de Jòrgi Reboul. Lo Calen venguèt puei la seccion dei Bocas-dau-Ròse de l’Institut d’Estudis Occitans avans sa creacion oficiala. Autra creacion democratica qu’i participèt Jòrgi Reboul en 1963, lo PEN-Club de Lenga d’Òc, que ne foguèt lo clavaire.
En 1954, per celebrar, coma disiá, lo centenari dau Felibritge, ne demissionèt. E ambé la venguda au Calen d’elements nòus, la desseparacion dei doas associacions se compliguèt progressivament entre 1960 e 1965.
Participava, Lo Calen, a la fèsta annala deis escòlas laïcas, a l’estadi velodròm de Marselha. Car èra ligat a totei lei movements e sindicats d’ensenhaires. Sociologicament, èran mesclats lei sòcis dau Calen, mai leis ensenhaires i èran nombrós, çò qu’ajudava lo trabalh pedagogic. De tot biais, s’agissiá de formar lei gents a l’occitanisme e de li far descurbir çò qu’èran per de verai. Per aquò, i aviá tanben lo cicle annau de conferéncias de tipe universitaris qu’aquí venián parlar de monde universitari, mai pereu de professionaus, intellectuaus o manuaus, qu’adusián totjorn de testimònis interessants. Es aquí que Jòrgi Reboul, qu’aviá pas de mèstre dins lo sens costumier dau mot e que se voliá pas èstre un mèstre, fasiá far sei premiers assais ai joves. Durbiá la draia, èra lo pastre qu’evoquèt dins l’un de sei poèmas, Art poëtic, e eu seguissiá sa draia personala.
E fau pas oblidar lo teatre dau Calen qu’aguèt sei moments de glòria dins leis annadas1928-1935, puei entre 1950 e 1960. Jòrgi Reboul i foguèt actor que montèt sus la scèna ! Tanben lo cinemà ambé lei films de Moline que foguèron finançats per Lo Calen. E l’organizacion, subretot après 1960, dei cors de lenga quora lo passatge a l’occitanisme se completèt per aqueu a l’ortografia classica. D’aquí la publicacion de manuaus per l’aprendissatge. Amb una oposicion ferotja a tot sectarisme que transposavan aquí de questions ideologicas.
Jòrgi Reboul foguèt de lònga sus lo talh per sostenir leis idèas que s’estimava justas e òme drech, larguèt pas jamai leis amics : una fidelitat que fa qu’un còp romput lo liame que l’estacava ambé de monde qu’ara refusavan de far avans, li agradèt mièlhs de far avans ambé leis òmes que relucavan vèrs l’avenir. Explica aquò, sei collaboracions a mantei publicacions e manteis entrepresas occitanistas. E son refús dei faussei glòrias.
En 1939, refusava una Legion d’Onor de Daladier ; en 1943 refusava la Cigala de majorau dau Felibritge ; 4 (quatre !) refús dau prèmi Mistral que li semondiá afectuosament Sully-André Peyre ; refús a Reinier Jouveau d’intrar dins l’Anthologie des poètes provençaux (1956) ; refús 10 (dètz !) còps renovelat de participar ais emissions de ràdio de Carles Galtier ; refús de participar au recuelh sus leis escrivans marselhés editat per Lou Prouvençau a l’Escolo…
Segur qu’aquela actitud digna que voliá solament reconóisser la valor autentica e s’arrestava pas a d’onors faus li vauguèt de rancunas. Mai foguèt largament compensada per l’amistat d’aquelei que se consideravan per sei discípols. Aquò, o sabiá !
En 1935, Antòni Conio faguèt un poèma, A Jòrgi Reboul, qu’es un resumit de l’òme Reboul e que ne vaquí la darriera estròfa :
Reboul, amic car a mon còr,
Garda tostemps viu ton coratgi !
Lo repaus es bòn per lei mòrts,
Tu, perseguisses ton obratgi
D’enfant de Gelu, de Mistrau,
E laissaràs dins lo terrau
Un sovenir mai perdurable
Que non va laissaràn jamai
Tant de croiants e d’incapables
Bramant còntra tu coma d’ais.
Lo poèta marselhés plus grand dau sègle XIX, foguèt Victor Gelu. Aquest dau sègle XX, foguèt Jòrgi Reboul. Totei dos escrivián en occitan, la lenga dau país. An sauvat l’onor dau país. Per aquò, lei grandmercejam.
Glaudi BARSOTTI
Amb l’autorizacion deis Amics de Mesclum
|
Retorn
|
|
|
 |
|
|
|
|
