|
|
|
|
 |
D'aicí e de'n pertot |
 |
 |
Qunta oralitat per la lenga d'Oc au sègle XXIen ? Miquèu Arnaud |
 |
|
 |
| 26 / 07 / 2016 |
394 lu(s) |
 QUNTA ORALITAT PER LA LENGA D’ÒC AU SÈGLE XXIen ?
LO ROMAVATGE DEI TROBAIRES
PHOTO : Lo Romavatge de 2016 – sala deis Estats de Provença (photo M.A.)
L’oralitat es la clau
Es fach, cent seissanta tres ans après, Ais fa reviure la tradicion sota l’empencha dau CEP D’ÒC. Es Joan Pèire Belmon qu’aviá agut l’idèa d’organizar a Ais un projècte que ramentariá lo Roumavagi dei Troubaire qu’organizèt en 1853 lo felibre Joan Batista Graut. Lo CEP d’Òc renovelèt aquela tradicion pasmens dins de contèxtes diametralament opausats. JB Graut coma leis autors dau sègle XIX assajava de donar de noblesa e d’envam a la lenga per l’escrich. A l’ora d’ara l’escrich en occitan tèn una plaça importanta, e lo problèma es doncas pas de l’escriure mai de la parlar la lenga. Ansin lo Roumavagi de uei, prepausèt de chifrar sus la plaça de l’oralitat de l’occitan au sègle XXI.
Es a l’Ostau de Provença que Felip Martel durbèt la jornada per l’evocacion de çò que s’èra passat en avost de 1853. Lo Romavatge èra un congrès d’escrivèires subretot de Marselha e d’Ais. Se debanèt puei un an avans la creacion dau Felibritge en 1854.
Lo contèxte de l’epòca es particular. Se tot lo mond parla la lenga despuei lo pòble jusca a l’aristocacia en passant per la borgesiá, entre aquelei qu’escrivon se fa sentir la necessitat d’una renaissença occitana. Es lo temps que se redescuerbon lei trobadors, trobadors que influencièron tota Euròpa, glòria antinomica amb lo vocable patés que mespresa la lenga. Puei i a l’afaire deis albigés que fa lume sus leis chaples de la colonizacion franchimanda e que fa naisser la volontat de resisténcia. Causa novèla tanben, l’alfabetizacion. L’estampatge se democratisa, l’escrich se difusa, la lectura comença d’intrar dins leis ostaus populars. Dau meteis temps lo mond s’apercebon que la lenga fa arrier dins lei grandei ciutats, dins aquò prenon tanben consciéncia que la lenga se parla pas que dins son ròdol mai que la lenga nòstra es comuna despuei leis Aups fins ai Pirenèus. Son lei rescòntres entre Jasmin e Gelu, lei jornaus en occitan, leis armanacs que cristallizan l’espaci occitan. JB Graut sonja que faudriá que lo mond se rescontrèsson fisicament, serà fach en 1852 en Arle. Gelu l’èra. 1853 es la granda annada que lo Romavatge recampa seissanta cinc participants.
Se farà un autre Romavatge en 1854, amb un centenau d’autors publicats. Leis autors son subretot provençaus amb quauquei lengadocians. I a ges de gascon ni d’aupencs. Entre lei provençaus, la mitat es de la Vauclusa, d’aquelei que fondèron lo Felibritge. La dualitat provençala « maritim-rodanenc » es evidenta. Se retròba parier dins la qualitat o l’intencion. Lei marselhés son puslèu per una literatura populara, de cançons. Lei collègas de Romanilha, per la poesia « eleitista ». La grafia pereu es una problematica. Se lei rodanencs (Romanilha) son per una unitat de la grafia, lei marselhés son per çò eiretat. Mistral, encara jove, es en chancèla. Premier dau costat dei marselhés, jonherà lèu lei rengs de Romanilha. Ansin, centralista, Romanilha se despatolharà per empachar qu’i aguèsse d’autrei congrès.
Dins toteis aquelei garrolhas, manca au debat la politica, la question essenciala rèsta la lenga. Es qu’en 1860 que Mistral associarà la lucha per la lenga a la lucha per lo país.
Lo Romavatge de uei se pausa plus lo problèma dau meteis biais. Dins una amira nòva subretot en Provença, laissan de caire Felibritge e IEO lei grafias per sauvar çò que rèsta de la lenga, per donar plaça a l’oralitat. Es coma aquò que dins tres atalhiers se mesclèron, lengadocians, aupencs e provençaus e de membres dei doas associacions.
La sintèsi deis atalhiers se podriá resumir per : coma faire passar la lenga ? La television n’es un element màger. Se lei televisions privadas o associativas fan son trabalh en plen, leis empachas per la television publica son gròssas. Lei mejans autrejats se limitan a quauquei minutas setmanieras e en defòra dei gròsseis escotas. Mancan de sequéncias pedagogicas coma d’emissions per leis enfants, fa fauta la banalizacion que redutz de fach l’audiéncia a un a public pichon e ja ganhat per la causa.
D’autrei mejans existon e recampan de mond que son pas forçadament tocats per la lenga a la començança. Lo cant n’es un exemple, lo teatre o lo cònte ne’n son d’autrei.
L’escòla deuriá èstre lo luec favorable emai se siguèsse una « oralitat forçada », mai tot lo mond o saup fau pas comptar sus l’Educacion nacionala per faire d’esfòrç, que tot lo contrari, fa puslèu empacha a la transmission de la lenga.
Alora que nos rèsta ? Butar a la ròda sensa relambi pròche leis elegits qu’an en man lei mejans publics : facilitar d’accions educativas, ajudar leis associacions, faire que la lenga siegue visibla (panèus, desplegants bilingües, etc.). Mai lo mond politic seràn interessats que se li rapòrtan de votz ! Alora fau se faire ausir. Se far ausit dei politics, mai tanben dins la vida vidanta. Seriá mestier qu’i aguèsse una convergéncia deis actors, que totei empleguèsson la lenga per carriera, çò que suscita mai d’un còp la curiositat e l’interès dei passatgiers.
Estent que l’oralitat es la clau, que lei gents, la joventut l’an perduda, penson qu’es l’escrich que podriá estimular lo plaser de mestrejar la lenga, e de leis apetagar ansin a la parlar, a la partejar.
Es simptomatica la conclusion que Felip Martel donèt a la jornada: «Ara que sabèm escriure, defòra per carriera i a plus degun que parla. »
Miquèu ARNAUD
|
Retorn
|
|
|
 |
|
|
|
|
